काठमाडौं उपत्यका मूलथलो भएको नेवार समुदाय एउटा मूलबासी भाषिक समुदाय हो। साँस्कृतिक रूपले निकै सम्पन्न यो समुदायको आफ्नै भाषा र लिपि रहेको छ । त्यति मात्र हैन नेपालमा सबभन्दा बढी खानाका प्रकार नेवाः समुदायमा नै छन्। नेवा: साहित्य, कला र संस्कृतिको सम्मान र यसको महत्वलाई अन्तराष्ट्रियकारण गर्न हरेक बर्ष मार्च महिनाको अन्तिम शनिवारलाई विश्व नेवा: दिवस भनि मनाउन थलिएको हो। आज दोश्रो “हलिं नेवाः दिं” अर्थात “दोश्रो नेवा: दिवस” हो। आजको दिन वर्ल्ड नेवा: अर्गनाइजेसनले काठमाडौँमा विशेष कार्यक्रम गर्दछ भने विश्वको कुना कन्दरामा बस्ने नेवा: समुदायले बिभिन्न कार्यक्रम गरेर आजको दिन मनाउने गर्दछन।
हुन त पाइलैपिच्छे चाडपर्व मनाउँदै आएका नेवारहरुलाई यो नयाँ चाडको आवश्यकता किन भन्ने प्रश्न स्वभाविक रुपमा उब्जिन सक्छ । अझ नेवाः दिवस भनेर मनाउने नैं भए नेवारहरुका चाडपर्वहरु मध्ये कुनै चाडलाई छानी त्यही दिनलाई विश्व नेवाः दिवस भनी मनाए पनि नहुने होइन । यो दिवस मनाउनुको मूख्य तात्पर्य नैं विश्वभरका नेवारहरुलाई एक ठाउँमा ल्याई नेवार भाषा, संस्कृति र अधिकारको लागि आवाज उठाउने एउटा माध्यमका रुपमा विकास गर्नु हो । यस दिवस मनाउनु को अर्को उद्देश्य विशेष गरी प्रवासमा रहेका एक नेवारले अर्को नेवारसँग सम्पर्क विस्तार गर्ने डबलीको रुपमा विकास गर्नु हो ।
नेपाल बाहिर पनि नेवारहरुले विभिन्न चाडपर्वहरु मनाउँदै आएका छन् । हाल सं.रां. अमेरिकाका नेवारहरु येँयाःपुन्हि, सिथिनखः, सापारु, पाहांचःह्रे, यःमरिपुन्हि आदि चाडहरु मनाउँदै आएका छन् । त्यसैगरी क्यानाडा, अष्ट्रेलिया, जापान र यूरोपका विभिन्न देशहरुमा यी विभिन्न चाडपर्वहरु मनाउने क्रम बढ्दो छ । नेवारहरु रहेका प्रायः देशमा वर्षेनि म्हपुजा मनाउने चलन यस अघि नैं चलेको थियो । यी चाडपर्वहरुमा सम्पूर्ण कार्यक्रमहरु सांस्कृतिक गतिविधिमा केन्द्रित हुन्छन् । यी दिनहरुमा भाषा, संस्कृति वा हक अधिकार बारे विचार विमर्श गर्न कम मात्र समय हुने गर्दछ । त्यसकारण यी कार्यहरुका लागि कुनै अलग्ग दिन खोजी भाषा र संस्कृति बारे विचार विमर्श गर्ने, सचेतना जगाउने कार्य गर्न सकिन्छ कि भन्ने उद्देश्यले विश्व नेवाः दिवस मनाउने शुरुवात सन् २०१८ देखि सुरु भएको हो । सन् २०१८ मा विश्व नेवाः दिवसको दिन विश्वका २२ ठाउँमा विभिन्न देशहरुमा विभिन्न कार्यक्रमहरु गरी मनाइएको थियो । त्यसै गरी यस वषै पनि नेपाल, अमेरिका, क्यानाडा, बेलायत, हंगकंग, अष्ट्रेलिया, यूएइ, पोर्टुगललगायत विभिन्न देशमा यो दिवस भव्यताका साथ मनाइँदैछ ।
आजको दिन बिहान ८ बजे नेवा: समुदायका मानिसहरुले सांस्कृतिक रयालि आयोजना गर्दैछन, यो रयाली राष्ट्रिय सभा गृहमा आएर तेश्रो विश्व नेवा सम्मेलनमा टुंगिनेछ। यस अघि विदेशतिर भैरहेको यो नेवा सम्मेलन यसबर्ष भने नेपालमै भएको हो। नेवा: समुदायमा आइरहेको बिभिन्न समस्याहरुलाई पनि आजको दिवसले प्रकास पर्दछ। अहिले काठमाडौँ उपत्यकाको स्थानिय जनता, संस्कृति र सम्पदाहरुलाई बिकासको नाममा विस्थापित गर्न खोजिएको ठुलो समस्याहरुको बारेमा पनि आजको दिन बिशेष छलफल हुने गरेको छ। नेवाः समुदाय साँस्कृतिक रूपले निकै सम्पन्न समुदाय हो । हाम्रो संस्कृतिको रक्षा गरौ।
Liked by:
