मंगलम् भगवान विष्णु: मंगलम् गरूडध्वजः ।
मंगलम् पुण्डरीकाक्ष: मंगलाय तनोहरि: ।।
विक्रम संवत् २०७९ साल अर्थात् श्रीशालिवाहनीय शाके १९४४ ईस्वीय सन् २०२२ र २०२३, नेपाल संवत् ११४२ -११४३, नल नामको संवत्सर रहेको यस वर्षमा राजा शनि र मन्त्री गुरु रहेका छन् । यो वर्ष १२ वटा औंसी, १२ वटा पूर्णिमा, २४ वटा एकादशी, एउटा मंगलचौथी, एउटा खण्डग्रास सूर्यग्रहण र एउटा खग्रास चन्द्रग्रहण रहेको छ । यो वर्ष मलमास परेको छैन, त्यसैले मुख्य चाडहरू अगाडि सरेका छन् । प्रस्तुत छः हाम्रो पात्रोका सम्पूर्ण प्रयोगकर्ता परिबारहरूको जानकारीका लागि मुख्य तिथिमिति एवं चाडपर्वहरूको संक्षिप्त जानकारी ।
वैशाख ( नयाँवर्ष प्रारम्भ । हनुमानजयन्ती । लोकतन्त्र दिवस । मातातिर्थ औंसी । अक्षय तृतीया )
२०७९ साल वैशाख १ गते बिहीबारबाट नववर्ष प्रारम्भ हुन्छ । ३ गते चैत्र शुक्ल पूर्णिमाका दिन हनुमानजयन्ती रहेको छ । ११ गते लोकतन्त्र दिवस हो भने १४ बैशाख कृष्ण पक्षको बरूथिनी एकादशीव्रत रहेको छ । मातातीर्थ औंसी अर्थात् आमाको मुख हेर्ने दिन १७ रहेको छ । मे १ अर्थात् अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक दिवस १८ गते परेको छ । २० गते सातु र सर्वत खाने दिन अर्थात् अक्षय तृतीया परेको छ । बैशाख शुक्लपक्षको मोहिनी एकादशी २९ गते रहेको छ ।
जेठ ( बुद्ध जयन्ती । गणतन्त्र दिवस । शनि जयन्ती । निर्जला एकादशी )
जेठ संक्रान्ति आइतबारबाट प्रारम्भ हुँदै २ बैशाख चण्डी पूर्णिमा अर्थात् गौतमबुद्ध जयन्ती परेको छ । ज्येष्ठ कृष्णपक्षको अपरा एकादशी १२ गते रहेको छ । १५ गते गणतन्त्र दिवस हो । ज्येष्ठ कृष्णपक्षको औंसी तथा शनि जयन्ती १६ गते हो । ज्येष्ठ शुक्लपक्षको निर्जला एकादशी अर्थात् तुलसीको दल राख्ने दिन २७ गते रहेको छ । ज्येष्ठ शुक्ल पूर्णिमा ३१ गते रहेको छ ।
असार ( दही चिउरा खाने/राष्ट्रिय धान दिवस । हरिशयनी एकादशी । भानु जयन्ती । गुरुपूर्णिमा )
असार संक्रान्ति बुधबारबाट प्रारम्भ हुँदै योगिनी एकादशीव्रत १० गते रहेको छ । १५ गते असारकृष्ण औंसीका दिन हो त्यसै दिन दहीचिउरा खाने दिन र राष्ट्रिय धान दिवस हो । आषाढ शुक्ल एकादशी अर्थात् हरिशयनी एकादशी तथा तुलसी रोप्ने दिन असर २६ गते हो र यसै दिनबाट चतुर्मास व्रत प्रारम्भ हुन्छ । भानुजयन्ती र गुरुपूर्णिमा २९ गते रहेको छ ।
श्रावण ( लुतो फाल्ने दिन । खीर खाने दिन । नाग पञ्चमी । जनैपूर्णिमा । गाईजात्रा )
श्रावण महिना भगवान शिवजीको उपासना तथा आराधनाका लागि निकै महत्त्व छ । पाँचवटा सोमबार रहेको श्रावण महिना आइतबारबाट प्रारम्भ हुनेछ र यसै श्रावण संक्रान्तिका दिन लुतो फाल्ने दिन का नामले प्रसिद्ध छ यसै संक्रान्तिबाट दक्षिणायन प्रारम्भ हुन्छ । श्रावण कृष्णपक्षको कामीका एकादशी ८ गते रहेको छ । १२ गते श्रावण कृष्ण औंसी परेको छ । १५ गते खीर खाने दिन हो भने १७ गते नागपञ्चमी हो । श्रावण शुक्लपक्षको पुत्रदा एकादशी २३ गते परेको छ । श्रावण शुक्ल पूर्णिमा अर्थात् जनैपूर्णिमा, ऋषितर्पणी, रक्षाबन्धन तथा गाईजात्रा २७ गते रहेको छ ।
भाद्र ( श्रीकृष्ण जन्माष्टमी । कुशेऔंसी तथा बुबाको मुख हेर्ने दिन । तीज । ऋषिपञ्चमी । सोह्रश्राद्ध प्रारम्भ )
भाद्र संक्रान्ति बुधबारबाट प्रारम्भ हुँदै ३ गते श्रीकृष्ण जन्माष्टमी परेको छ । भाद्र कृष्णपक्षको अजा एकादशीव्रत ७ गते हो । ११ गते कुशेऔंसी तथा बुबाको मुख हेर्ने दिन रहेको छ । १४ गते महिलाहरूको महान चाड हरितालिका तीज, १५ गते गणेश चतुर्थी र १६ गते ऋषिपञ्चमी हो । २१ गते भाद्रशुक्ल हरिपरिवर्तनी एकादशी रहेको छ । २४ गते अनन्त चतुर्दशी र भाद्र शुक्ल पूर्णिमा व्रतको दिन हो । २६ गतेबाट सोह्रश्राद्ध प्रारम्भ हुनेछ ।
आश्विन ( विश्वकर्मा पूजा । संविधान दिवस । पितृ विसर्जन । नवरात्री । बडादशैं )
आश्विन संक्रान्ति शनिबारका दिन विश्वकर्मा पूजा तथा वास्तु दिवस हो । ३ गते ऐतिहासिक संविधान दिवस हो । आश्विन कृष्ण पितृपक्षको इन्दिरा एकादशी ५ गते रहेको छ । असोज ९ गते औंसीका दिन पितृ विसर्जन सुनेछ । १० गतेबाट घटस्थापना तथा दुर्गापूजा विशेष नवरात्र आरम्भ हुनेछ । १६ गते फूलपाती भित्र्याउने दिन हो भने १७ गते महाअष्टमी तथा कालरात्रि रहेको छ । १८ गते दशैँको महानवमी हो र १९ गते विजयादशमी तथा नवरात्रको दुर्गापूजा विसर्जन गरी जमरा तथा टीकाप्रसाद ग्रहण गर्ने दिन हो । २० गते आश्विन शुक्लको पापाङ्कुशा एकादशीव्रत रहेको छ । आश्विन शुक्लपक्षको कोजाग्रत पूर्णिमा व्रत २३ गते परेको छ ।
कार्तिक ( तिहार । सूर्यग्रहण । नेपाल सम्वत् । छठपर्व । कुष्माण्ड नवमी । तुलसी विवाह )
कार्तिक संक्रान्ति मङ्गलबारबाट प्रारम्भ हुनेछ । ४ कार्तिक कृष्णपक्षको रमा एकादशीव्रत गते रहेको छ । ५ गते धन्वन्तरि जयन्ती (धन्तेरस), ६ गते कागतिहार, ७ गते कुकुरतिहार र नरक चतुर्दशी रहेको छ, यसै दिन सुखरात्रि अर्थात् लक्ष्मीपूजा तथा दीपावली पनि रहेको छ । ८ गते गाईतिहारका दिन खण्डग्रास सूर्यग्रहण पनि लाग्नेछ । ९ गते गोबर्धनपूजा र म्हपूजा परेको छ, यसै दिन नेपाल सम्वत् ११४३ प्रारम्भ हुनेछ । १० गते भातृद्वितीय अर्थात् भाइटीका रहेको साइत जुरेको छ । १३ गते डालापूजा तथा छठपर्व हो । १६ गते सत्य युग प्रारम्भ भएको दिन अर्थात् कुष्माण्ड नवमी हो । १८ गते कार्तिक शुक्लपक्षको हरिबोधिनी एकादशी तथा तुलसी विवाह अर्थात् ठूली एकादशी दिन रहेको छ । कार्तिक शुक्लपूर्णिमा अर्थात् चतुर्मास व्रत तथा कार्तिक स्नान समाप्ति २२ गते रहेको छ त्यसै दिन खग्रास चन्द्रग्रहण लाग्नेछ । साँझमै सुरु हुने ग्रहणमा चन्द्रमा पूरै ढाकिने छ । त्यसदिन कालै चन्द्रमा उदाउने हुँदा देख्न नै मुस्किल हुनेछ ।
मंसिर ( बालाचतुर्दशी । विवाहपञ्चमी । धान्यपूर्णिमा तथा उधौली पर्व )
मार्गशीर्ष संक्रान्ति विहीबारका दिनबाट प्रारम्भ हुन्छ । ४ गते मार्गशीर्ष कृष्णपक्षको उत्पत्तिका एकादशी रहेको छ । ६ गते शतबीज छर्ने दिन अर्थात् बालाचतुर्दशी हो । ७ गते मार्गशीर्ष कृष्णपक्षको औंसी परेको छ । १२ गते सीताराम विवाहपञ्चमी परेको छ । मार्गशीर्ष शुक्ल पक्षको मोक्षदाएकादशी १८ गते परेको छ । मार्गशीर्ष पूर्णिमा अर्थात् धान्यपूर्णिमा तथा उँधौली पर्व २२ गते रहेको छ ।
पौष ( मंगलचौथी । इ.सं. २०२३ प्रारम्भ । श्री स्वस्थानी व्रत प्रारम्भ । पृथ्वी जयन्ती )
पौष संक्रान्ति शुक्रबारबाट प्रारम्भ हुनेछ र ४ गते पौष कृष्णपक्षको सफला एकादशी हो । ८ गते पौष कृष्णपक्षको औंसी परेको छ । १२ गते मंगलचौथी परेको छ । १७ गते इस्वी सन् २०२३ प्रारम्भ हुनेछ । पौष शुल्क पक्षको पुत्रदा एकादशी १८ गते हो । २२ गते पौष शुक्ल पूर्णिमा अर्थात् श्री स्वस्थानीव्रत तथा माघ स्नान प्रारम्भ हुनेछ । २४ गते नेपाल ज्योतिष परिषद् स्थापना दिवस हो । २७ पृथ्वी जयन्ती तथा राष्ट्रिय एकता दिवस हो ।
माघ ( मकर संक्रान्ति/माघी । वसन्त पञ्चमी/सरस्वती पूजा । श्री स्वस्थानी व्रत प्रारम्भ )
मकर सङ्क्रान्ति अर्थात् माघ १ गते आइतबार माघी पर्व तथा घिउ, चाकु, तिलौरा, तरुल आदि खाने दिन हो, यसै दिनबाट उत्तरायण प्रारम्भ हुन्छ । ४ गते माघ कृष्ण पक्षको षट्तिला एकादशी हो । ७ गते माघ कृष्णपक्षको औंसी तिथि हो । ८ गते सोनमल्होसार / तामाङ ल्होछार हो । १२ गते वसन्त पञ्चमी अर्थात् सरस्वती पूजा रहेको छ । १८ गते माघशुक्ल भीमा एकादशी हो । २२ गते माघशुक्ल पूर्णिमाका दिन श्रीस्वस्थानी व्रत समापन हुनेछ ।
फाल्गुन ( महाशिवरात्री । प्रजातन्त्र दिवस । ग्याल्पो ल्होसार । फागु पूर्णिमा तथा होली )
फाल्गुन संक्रान्ति सोमबारबाट प्रारम्भ भएको छ । २ गते प्रेमदिवस रहनेछ । ४ गते फाल्गुन कृष्णपक्षको विजया एकादशी रहेको छ । ६ गते महाशिवरात्रि हो । राष्ट्रिय प्रजातन्त्र दिवस ७ गते हो । ८ गते फाल्गुन कृष्णपक्षको औंसी तिथि हो । ९ गते आदिवासी, शेर्पा तथा उत्तरी हिमाली क्षेत्रमा बसोबास गर्ने समुदायले मनाउने ग्याल्पो ल्होसार पर्व रहेको छ । १९ गते फाल्गुन शुक्ल आमलकी एकादशी हो । फागु पूर्णिमा तथा होली पहाडी भेगमा २२ गते र तराईमा २३ गते मनाइनेछ ।
चैत्र ( घोडेजात्रा । चैतेदशैँ । रामनवमी । हनुमानजयन्ती )
बुधबारबाट प्रारम्भ हुने ४ गते चैत्र कृष्ण पक्षको पापमोचनी एकादशी परेको छ । ७ गते घोडेजात्रा र चैत्र कृष्णपक्षको औंसी हो । १५ गते चैतेदशैँ र १६ गते रामनवमी परेको छ । १८ गते चैत्र कृष्णपक्षको कामदा एकादशी रहेको छ । २३ चैत्र शुक्ल पक्षको पूर्णिमाका दिन हनुमानजयन्ती हुँदै यसवर्षको मुख्य तिथिमिति सकिन्छ । शुभं भवतु ।।
- ज्यो.प. नारायणप्रसाद दुलाल
Liked by:
